Szaleństwa panny Ady i inne psoty: Kącik Czarownicy: Wigilia św. Andrzeja, czyli święto magii i przepowiadania sobie przyszłości

W dniu 30 listopada obchodzimy Andrzejki. Czy wiesz skąd wywodzi się zwyczaj wróżenia i zabawy w tym dniu? Dlaczego Andrzejkowe wróżby mają tak niezwykłą moc? Kim był ten cały św. Andrzej? Czy wybór św. Andrzeja na patrona był kwestią przypadku czy może dobrze przemyślany? I jak przepowiadały sobie przyszłość nasze matki i babki? Po krotce postaram się przybliżyć Ci genezę tej pięknej pogańskiej tradycji.

Andrzejki, in. Ostatki, to wieczór wróżb, który przypada na noc z 29 na 30 listopada. Dzień ten jest zarazem początkiem nowego i końcem starego roku lunarnego. Księżyc obecnie jest w nowiu aby 12 grudnia osiągnąć pełnię. Po ostatniej szalonej nocy bowiem nadchodzi czas wyciszenia i zadumy, który dla chrześcijan kończy się wigilią Bożego Narodzenia, a dla wiedźm Sabatem Yule w dniu przesilenia zimowego.

Niepodważalnym faktem jest, że pierwsze wzmianki o obrządkach andrzejkowych w Polsce zostały znalezione już w XVI w. Wtedy to Marcin Bielski opisał to święto w jednej ze swoich sztuk Komedyja Justyna i Konstancyjej, a tym samym na stałe zapisał się na kartach naszej historii.

Jednak XVI w. nie był okresem, kiedy powstała ta tradycja. Historia wigilii św. Andrzeja sięga do starożytności i za jej kolebkę powszechnie uważana jest antyczna Grecja. Imię Andrzej, z greki Andreas, oznaczało po prostu mężczyznę, męża stanu, a samego Andrzeja traktowano jak osobę, która rozdaje mężów. Grecja słynęła też z silnego kultu zmarłych. Wierzyli, że po śmierci dusza ludzka zyskiwała dar jasnowidzenia, stąd połączenie zwiastowania zamążpójścia z poznawaniem tajników własnej przyszłości.

Nie tylko w starożytnej Grecji powszechny był kult Andrzeja, ale wierzenia starogermańskie i celtyckie również były powiązane z tą postacią poprzez boga Freyrze, syna Njorda. Był on bóstwem deszczu, wiatru, światła słonecznego, oceanu oraz płodności i urodzaju.

Wierzenia dotyczące święta Andrzejkowego oparte więc były na magii, fantazji, połączeniu świata rzeczywistego z pozaziemskim oraz przypisywaniu zmarłym i duszom ludzkim nadnaturalnych zdolności. To właśnie dlatego tradycja pochodząca od wigilii św. Andrzeja tak bardzo szybko przeniosła się do świata średniowiecznego i objęła tereny zachodniej i wschodniej Europy.

Jednak duchowni chrześcijańscy nie mogli pozwolić aby jawnie były kultywowane pogańskie zabobony dlatego w Europie patronem tego święta stał się św. Andrzej, jeden z dwunastu apostołów, który trudnił się rybactwem, mieszkał w Bersaidzie, jednej z galilejskich wiosek. Na początku był uczniem Jana Chrzciciela i prowadził on działalność misjonarską na terenach Morza Czarnego. Według legendy zmarł śmiercią męczeńską na krzyżu w kształcie litery x. Krzyż ten po dziś dzień nosi miano krzyża św. Andrzeja i jest spotykany na rogatkach przy przejazdach kolejowych. Obecnie św. Andrzej jest uznawany za patrona Grecji, Rosji, Hiszpanii, Szkocji i Sycylii. Szczególną czcią jest otoczony w Szkocji właśnie, gdzie jego krzyż widnieje na ich fladze.

Niestety, nie ustalono do końca, dlaczego najlepszym okresem na wróżby jest właśnie noc z 29 na 30 listopada. Istnieje wiele spekulacji; np. że to ostatni moment przed Adwentem, czyli przełom między jesienią a zimą. Według ludowych gusłów to właśnie w tym okresie schyłku pór roku na ziemi pojawiają się pozaziemskie istoty, duchy i błąkające się dusze zmarłych. W tak niecodziennej scenerii mroku i tajemniczości, połączenia dwóch światów - żywych i umarłych, magiczne wróżby i rytuały mają największą moc sprawczą.

Dawniej wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny. Zwyczaj ten praktykowały wyłącznie niezamężne dziewczęta. Andrzejki traktowano bardzo poważnie, a same wróżby były odprawiane w samotności albo w niewielkiej grupie kobiet w odosobnieniu. Po krótce opowiem o kilku wróżbach tego dnia.

1. Lanie wosku

Roztopiony wosk wlewamy przez ucho dużego klucza do miseczki z wodą. Klucz ma znaczenie magiczne, bo otwiera i zamyka wszystkie tajemnice. Po zastygnięciu wosk przybiera różne kształty. Należy go wyjąć z naczynia, przyłożyć tuż przy płomieniu świecy i odczytać rzucany na ścianę kształt.

2. Wróżby z butów

Wróżby z butami wyróżniamy kilka. Jedna z nich polega na tym, że z najdalszego kąta pokoju rozwijamy sznurek lub wić aż do drzwi i na tej linii wszystkie obecne dziewczyny ustawiają lewy but. Ostatni but idzie na początek i tak dalej po kolei aż do końca. Dziewczyna, której but pierwszy przekroczy próg pokoju, to jako pierwsza wyjdzie za mąż. Druga polega na rzucie butem. Stojąc tyłem do drzwi rzuca się za siebie przez lewe ramię lewego buta. Jeśli upadnie czubkiem w stronę drzwi, oznacza że miłość i małżeństwo przyjdzie niedługo. Zaś jeśli upadnie obcasem w stronę drzwi to sugeruje, że jeszcze nie trzeba szykować posagu.

3. Wahadełko

Należy zawiesić pierścionek lub obrączkę na czerwonej włóczce. Palcem wskazującym i kciukiem lewej dłoni chwytamy nitkę a łokieć swobodnie opieramy na stole. Ustawiamy wahadełko nad szklanym naczyniem z wodą w ten sposób, aby znalazło się pośrodku naczynia i nieco poniżej jego brzegów. Rękę staramy się trzymać nieruchomo i obserwujemy obrączkę. Jeśli wahadło nie poruszy się, to znaczy, że upłynie wiele lat nim spotkamy ukochaną osobę. Następnie przesuwamy wahadełko tak aby wisiało ok. 3cm od brzegu wazy. Gdy zacznie się kołysać i uderzać o brzeg naczynia, liczymy ile razy zrobiło to w ciągu 5 min. Wynik odejmujemy od łącznej sumy liter naszego imienia i nazwiska. Jeśli np. wynik to 2 to znaczy, że za dwa lata wyjdziemy za mąż. A jeśli wynik jest ujemny, to jeszcze w tym roku zmienimy stan cywilny.

4. Wróżba z ciasteczek

Każda z dziewczyn przynosi własnoręcznie upieczone ciastka lub muffinki. Trzy z nich kładziemy na wspólnej tacy. Wypiekami częstujemy chłopaka, który pierwszy wszedł do pokoju wróżb. Której ciastko wybierze, ta pierwsza wyjdzie za mąż.

5. Magiczny ogień

Należy pomyśleć życzenie i zapalić dwie zapałki. Trzymamy je płonącymi główkami ku górze oczywiście. Jeśli zapałki będą się palić "ku sobie" to życzenie spełni się w przeciągu roku, a jeśli "od siebie" - na realizację marzeń trzeba będzie jeszcze poczekać.

6. Obierzyny

Jeśli chcemy poznać pierwszą literę imienia naszego przyszłego wybranka to potrzebujemy jabłka, a dokładniej jego skórki. Musimy obrać jabłko tak, aby powstała jedna długa obierka. Następnie rzucamy ją za siebie przez lewe ramię i odczytujemy literę utworzoną przez leżącą obierzynę.

7. Filiżanki

Pod trzema filiżankami ukrywamy obrączkę, monetę i listek a czwarta zostaje pusta. Zamieniamy filiżanki miejscami i wybieramy jedną z nich. Obrączka symbolizuje miłość, moneta - bogactwo, listek - ślub. Gdy wybierzemy pustą, to znaczy że nowy rok nie przyniesie znaczących zmian w naszym życiu.

8. Gałązka wiśni

Wróżba z gałązki wiśni lub czereśni to jedna z najstarszych wróżb andrzejkowych. Gałązkę należy uciąć w dzień wigilii św. Andrzeja i wstawić do wody. Jeśli zakwitnie do 22 grudnia to znak, że w najbliższym czasie dziewczyna stanie na ślubnym kobiercu.

A jak ja, jako słowiańska wiedźma, obchodzę Noc Jędrzejkową? Zaczynam dwa dni wcześniej od drobnych porządków i oczyszczenia aury mieszkania białą szałwią. Dzień wcześniej piekę ciasto i oczywiście ciasteczka z wróżbą. Z samego sama poświęcam więcej czasu na medytację, aby uzyskać harmonię i jasność umysłu. Na parapecie pod oknem usypuję pentagram z soli, aby ochronić się przed nieproszonymi złymi duchami. Zapalam jesienne rytualne świece i kadzidła i staram się utrzymać ich płomień, dopóki nie położę się spać. Zaparzam sobie napar ziołowy aby następnie powróżyć sobie z ich fusów. Praktykuję również lanie wosku, obierzyny i wahadło. Kiedy spotykamy się w większym gronie, to wróżymy sobie nawzajem z dłoni, pleciemy motanki i rzucamy runami.